سلام و عصرتون بخیر
دیگه خیلی دارن القاب و صفات علمی حوزوی را فلّه ای میکنند و همه جوره واسه هر کسی به کار میبرند. در ادامه، بدون هیچ حبّ و بُغضی، و فقط بر اساس رسم شایع و عمومی حوزه از بعد از انقلاب، توضیحی پیرامون اسماء و صفات مختلف عرض میکنم:
طلبه: به کسی اطلاق میشه که در مرکز مدیریت حوزه علمیه دارای پرونده فعال باشه و کد تحصیلی دریافت کرده باشه. حتی اگر شهریه نگیره.
ثقه الاسلام: این کلمه از عرصه عمومی حوزه های فعلی منسوخ شده و به کار نمیبرند. اما قدیم به کسانی گفته میشد که اجازه نقل حدیث داشتند.
شیخ: همان روحانی معمولی خودمون. صرفا به کسانی میگویند که طلبه و دارای لباس روحانیت باشند. این کلمه، برای شئون علمی و تحصیلی استعمال نمیشود.
آخوند: یا به عبارتی دیگر روحانی میگویند. به کسی که طلبه و دارای لباس روحانیت است میگویند. این کلمه هم برای شئون علمی و تحصیلی استعمال نمیشود.
حجت الاسلام: از دید عرف کنونی حوزه، بیشتر به کسی اطلاق میشود که از پایه هفت به بعد با اجازه معاونت تهذیب حوزه و شورای تلبّس، معمم شده و به امور معمولی و شئون روحانیت مشغول است.
حجت الاسلام و المسلمین: چندان تفاوتی با حجت الاسلام نمیکند. دلالت بر مسئله ای بالاتر از چیزی که درباره حجت الاسلام هم نمیکند. بعضی ها برای کسانی اطلاق میکنند که دروس خارج را شروع کرده باشند و مراحل قبلی را با موفقیت سپری کرده باشند.
آیت الله: از اینجا اندکی بحث، جدی تر و رسمی تر دنبال میشود. واژه آیت الله معمولا برای کسی اطلاق میشود که دارای سطح چهار حوزه(مدرک تحصیلی دکترای حوزه) باشد و در همه و یا لااقل در چند باب از فقه، مجتهد باشد و در آن ابواب، از کسی تقلید نکند. چنین شخصی باید درس خارج فقه و یا خارج اصول داشته و بتواند از نظراتش دفاع عقلانی بنماید.
آیت الله العظمی: این واژه برای حضرات مراجع محترم تقلید اطلاق میشود که قرار است با علم و تجربه ای که دارند در همه ابواب فقهی و مسائل مستحدثه(مسائل جدید) اظهار نظر کنند و دارای مقلدینی هستند که از ایشان تقلید میکنند و سالهاست که حلقه و کرسی درس و بحث قدرتمند و پررونقی باشند.
علامه: به کسی اطلاق میشود که حتما در سه گرایش فقه(نقل) و فلسفه(عقل) و عرفان(شهود عملی یا نظری) دارای تز و نظرات قابل دفاع باشند. واژه علامه، صرفا به کسی که فقه و فلسفه و عرفان بلد است اطلاق نمیشود و صاحب نظر بودن(دارای دکترین ایدئولوژیک) جزء لاینفک آن میباشد.
مجتهد: کسی که در چند یا همه ابواب فقهی صاحب نظر و ایده است و از کسی در آن ابواب تقلید نمیکند.
مرجع تقلید: کسی که در همه ابواب فقهی و مسائل مستحدثه صاحب نظر است و تکلیف مقلدانش را روشن کرده و اجازه صدور فتوا دارد. این اجازه و معرفی، باید از سوی جامعه مدرسین حوزه که ترکیبی از علما و مدرسین حوزه از همه جناح ها و طیف های فکری هستند تایید و اعلام شود.
نکته: مواظب باشید در دام های سیاسی و اجتماعی این القاب مخصوصا برای کسانی که فقدان شروط لازم بودنشان محرز است گرفتار نشوید و با دید باز از این القاب استفاده کنید.
التماس دعا/ یازهرا