متافیزیک و ماوراءطبیعهسلام بچه ها! این یکی از نوشتارها هست که برای یکی از جلسه ها آماده کرده ام:
آخرالزّمان واپسین دوران از دنیا است که به قیامت مىپیوندد، در این نوشتار، دگرگونىهاى اجتماعى و فرهنگى مربوط به آن دوره و در بخش «اشراطالسّاعة» تغییرات تکوینى آن بررسى مىشود. واژههاى مورد استفاده در این مدخل، «آخرین»، «مستأخرین» و سیاق آیات است.
1. حاکمیّت و استقرار دین اسلام در آخرالزّمان: وعد اللّه الّذین ءامنوا منکم وعملوا الصَّلحت لیستخلفنّهم فى الأرض کما استخلف الّذین من قبلهم ولیمکّننّ لهم دینهم الّذى ارتضى لهم .... نور (24) 55
2. حاکمیّت یکتاپرستى در جامعه آخرالزّمان: وعد اللّه الّذین ءامنوا منکم وعملوا الصَّلحت لیستخلفنّهم فى الأرض کما استخلف الّذین من قبلهم ولیمکّننّ لهم دینهم الّذى ارتضى لهم ولیبدّلنّهم مّن بعد خوفهم أمنا یعبدوننى لایشرکون بى شیا ومن کفر بعد ذلک فأولئک هم الفسقون. نور (24) 55
3. حکومت واحد جهانى به دست بندگان صالح خدا، فرجام نهایى زندگى بشر در زمین: ولقد کتبنا فى الزّبور من بعد الذّکر أنّ الأرض یرثها عبادى الصَّلحون. انبیاء (21) 105
4. پیشگویى زبور و تورات از پیروزى و حاکمیّت انسانهاى صالح در آخرالزّمان: ولقد کتبنا فى الزّبور من بعد الذّکر أنّ الأرض یرثها عبادى الصَّلحون. انبیاء (21) 105
منظور از ذکر، به قرینه آیه 48 مىتواند تورات باشد. از تعبیر «انّ الارض یرثها» که افاده وراثت در گستره زمین مىکند و احادیث متواتر از طریق سنّى و شیعه درباره امام مهدى (ع)، استفاده مىشود که منظور، حکومت صالحان در آخرالزّمان است.
5. وعده الهى به پیدایش حکومت صالحان در آخرالزّمان: وعد اللّه الّذین ءامنوا منکم وعملوا الصَّلحت لیستخلفنّهم فى الأرض کما استخلف الّذین من قبلهم ولیمکّننّ لهم دینهم الّذى ارتضى لهم ولیبدّلنّهم مّن بعد خوفهم أمنا یعبدوننى لایشرکون بى شیا ومن کفر بعد ذلک فأولئک هم الفسقون. نور (24) 55
حقیقت صفات ذکر شده براى جامعه آینده و تأمّل در آن افاده مىکند که اینگونه جامعه تا حال محقّق نشده است؛ جامعهاى که هیچگونه آثار کفر و فسق در آن نبوده و فقط دین بر عقاید افراد و اعمال آنان حاکم، و از هرگونه تهدید داخلى و خارجى به دور باشد؛ در نتیجه مىتوان گفت که این جامعه فقط در حکومت مهدى (ع) وجود خواهد داشت که اخبار متواتر از شیعه و سنّى به برپایى آن خبر داده است. از امام سجاد (ع) روایت شده که حضرت در پى تلاوت آیه «وعد اللَّه الّذین آمنوا ...» فرمود: سوگند به خدا! آنان شیعیان ما اهل بیت هستند که خداوند به سبب مردى از خاندان ما که مهدى (عج) این امّت باشد، آنان را خلیفه روى زمین قرار خواهد داد. (نورالثقلین، ذیل آیه)
رخدادهاى آخرالزّمان
1. اجتماع شیعیان در آخرالزّمان: گردهم آوردن اصحاب مهدى موعود (ع) و شیعیان از سوى خداوند، هنگام ظهور او در آخرالزّمان: ... أین ما تکونوا یأت بکم اللّه جمیعا .... بقره (2) 148
در اخبار اهلبیت (ع) روایت شده که مقصود از «یأت بکم اللَّه ...» اصحاب مهدى (ع) در آخرالزّمان است و در روایتى دیگر آمده که آنان همه شیعیان ما هستند که خداوند آنان را از تمام شهرها به سوى امام مهدى (ع) گسیل مىدارد. (مجمعالبیان، ذیل آیه)
2. جنگ جهانى: رها شدن مردم به حال خود در آخرالزّمان و ابتلاى آنها به جنگ جهانى: قال هذا رحمة مّن رّبّى فإذا جآء وعد ربّى جعله دکّآء وکان وعد ربّى حقًّا وترکنا بعضهم یومئذ یموج فى بعض .... کهف (18) 98 و 99
«ترکنا» عطف بر «جعله دکّاء» است؛ بنابراین، مضمون «و ترکنا» نیز به حوادث پیش از قیامت مربوط مىشود و «یومئذٍ» نیز بر این مبنا، روزهاى نزدیک به قیامت خواهد بود. ضمیر «بعضهم» به مرجعى معنوى، مانند «النّاس» باز مىگردد و مقصود از «یموج فى بعض»، داخل شدن برخى بر برخى دیگر است که شاید به هجوم و تجاوزگرى گروهى از انسانها به گروهى دیگر اشاره باشد. (مجمعالبیان، ذیل آیه)
3. خروج دابّةالارض: خداوند، خارج کننده جنبندهاى سخنگو از زمین در آخرالزّمان: وإذا وقع القول علیهم أخرجنا لهم دابّة مّن الأرض تکلّمهم أنّ النّاس کانوا بایتنا لایوقنون. نمل (27) 82
4. خروج سفیانى: خروج سفیانى و گرفتارى او و لشکریانش به عذاب الهى در آخرالزّمان: ولو ترى إذ فزعوا فلا فوت وأخذوا من مّکان قریب. سبأ (34) 51
احتمالات گوناگونى در آیه داده شده است: یکى اینکه مربوط به قیامت باشد. دیگرى درباره دنیا هنگام قبض روح یا عذاب الهى باشد؛ ولى مىتوان گفت: به قرینه «وحیل بینهم و بین ما یشتهون کما فعل باشیاعهم»، آیه فوق بیانگر حالت دنیاى آنان است؛ زیرا در قیامت همه یکجا براى حسابرسى جمع مىشوند؛ چنانکه آیه 102 هود و 50 واقعه روشنگر آن است. در روایات بسیارى از شیعه و اهل سنّت این افراد با عنوان سفیانى و پیروان او یاد مىشوند. (مجمعالبیان، ذیل آیه؛ الدّرالمنثور، ذیل آیه؛ جامعالبیان، ذیل آیه)
5. خلافت شیعیان: وعده خداوند به جانشینى شیعیان در آخرالزّمان: وعد اللّه الّذین ءامنوا منکم وعملوا الصَّلحت لیستخلفنّهم فى الأرض کما استخلف الّذینمن قبلهم ولیمکّننّ لهم دینهم الّذى ارتضى لهم ولیبدّلنّهم مّن بعد خوفهم أمنا یعبدوننى لایشرکون بى شیا ومن کفر بعد ذلک فأولئک هم الفسقون. نور (24) 55
